طی دهه های گذشته به دلیل افزایش جمعیت و افزایش تقاضای برنج، تحقیقات به سمت معرفی ارقام پرمحصول و زودرس برنج سوق پیدا کرده است.
در همین راستا موسسه تحقیقات برنج کشور مدت زیادی است که با موسسه تحقیقات بین المللی برنج در فیلیپین (IRRI) همکاری خود را شروع کرده است.
این موسسه هرساله ارقام مختلف برنج با ویژگی های مطلوب از جمله زودرس، مقاومت به بیماری و آفات و… را برای ایران ارسال می کند.
در ایران ارقام وارد شده در زمینهای کشاورزی تحقیقاتی مخصوصی که در رشت و آمل وجود دارد کاشته می شود و توسط محققان کشاورزی ارزیابی میشوند تا در نهایت بهترین رقم با ویژگیهای مطلوب به کشاورزان معرفی شود.
برنج شفق نیز یکی از بهترین ارقام ارسال شده موسسه تحقیقات بین المللی برنج به ایران بود که در ادامه به معرفی آن خواهیم پرداخت.
تاریخچه برنج شفق:
در سال ۱۳۷۳، ۱۸۵ رقم برنج اصلاح ژنتیک شده از موسسه تحقیقات بین المللی برنج به ایران ارسال شد.
این ارقام در همان سال در مناطق مختلف رشت و آمل کاشته و ارزیابی شد تا در نهایت ۲۳ رقم مطلوب و منطبق با شرایط آب و هوایی و خاک ایران انتخاب شد.
برنج شفق نیز در بین این ارقام بود.تحقیقات بر روی آن تا سال ۱۳۷۹ ادامه داشت.
دکتر مرتضی نصیری فردی بود که رقم شفق را برای مطالعات و آزمایشات بیشتر انتخاب کرد.
دکتر نصیری عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات برنج کشور است و مقالات زیادی در زمینه تحقیقات برنج دارد.
در سال ۱۳۷۹ رقم شفق در قالب طرح تحقیقی-ترویجی به همراه ارقام نعمت، ندا، فجر و هراز در شهرستان های بهشهر، ساری، سوادکوه و بابل در مناطق کشاورزی و تحقیقاتی کاشته شد تا مقایسه خوبی از عملکرد این برنج به دست آید.
نتایج این آزمایش نشان داد که برنج شفق از ویژگی های زراعی بهتر و عملکرد بیشتری نسبت به سایر ارقام برنج برخوردار است.
علت نامگذاری برنج شفق:
نامگذاری ارقام مختلف برنج در ایران سابقه طولانی دارد و در هر دوره طبق مقتضیات زمان متفاوت است.
بعد از انقلاب برای نامگذاری برنج بیشتر از اسامی نمادین و یا رویدادهای تاریخی استفاده شده است. مانند برنج فجر که نشان دهنده دهه فجر است و برنج شفق که نشان دهنده طلوع خورشید و به نوعی می تواند نماد ظهور انقلاب اسلامی باشد.
معرفی برنج شفق:
برنج شفق یکی از رقم های پرمحصول است که از اصلاح ژنتیکی برنج باسماتی ایجاد شده است.
این برنج اصطلاحا پاکوتاه بوده و در مقایسه با سایر برنج های پرمحصول، زودرس تر است.
از نظر کارشناسان برنج شفق از لحاظ کیفیت مانند برنج فجر و از نظر عملکرد همانند برنج های نعمت و ندا است.
به طورکلی برنج شفق جز ارقام پرمحصول، اصلاح ژنتیک شده، دانه بلند و عطری محسوب می شود.
با داشتن طول دوره رشد ۱۳۰ روزه اصطلاحا میان رس است و از کیفیت و عملکرد قابل قبولی برخوردار است.
آیا برنج شفق تراریخته است ؟
مقاله منتشر شده توسط جهاد کشاورزی برای معرفی رقم جدید برنج شفق نشان می دهد که برنج شفق با دورگه گیری برنج باسماتی تولید شده است و هیچ گونه ژن خارجی وارد آن نشده و تراریخته نیست.
برای مطالعه بیشتر می توانید مقاله برنج تراریخته را بخوانید.
خصوصیات زراعی برنج شفق:
- طول دوره رشد (از کاشت تا برداشت محصول) ۱۳۰ روز است. که شامل ۳۰ روز دوره خزانه، ۴۰ روز از نشاکاری تا حداکثر پنجه زنی، ۳۰ روز دوره شروع زایش تا گلدهی و ۳۰ روز دوره گلدهی تا رسیدن دانه ها است.
- وزن هزار عدد دانه برنج شفق تقریبا ۲۵ گرم است. هرچه برنج سبکتر باشد تعداد دانه های یک کیلوی آن بیشتر است.
- رقم شفق می تواند حمله کرم ساقه خوار و کرم برگ خوار و بیماری پوسیدگی طوقه را تحمل کند.
- این برنج نسبت به بیماری بلاست و ورس (افتادگی) مقاوم است.
- این برنج به بیماری شیت بلایت کمی حساس است.
- تعداد کل دانه ها در یک خوشه ۱۴۰ عدد است که از این مقدار به طور متوسط ۱۱۷ عدد دانه بارور و ۲۲ عدد دانه پوک در هر خوشه وجود دارد.
- به طور کلی عملکرد زراعی شفق ۵ تا ۷ تن در هر هکتار برآورد شده است که در مقایسه با سایر ارقام پرمحصول بالاترین عملکرد را دارد.
- ریزش دانه ندارد و وضعیت دانه در خوشه اصطلاحا متوسط است.
- خروج خوشه از غلاف به طور کامل انجام می شود.
خصوصیات کیفی برنج شفق:
- درصد تبدیل شلتوک به برنج سفید ۶۷٫۸% است. که در مقایسه با سایر ارقام درصد تبدیل خوبی است.
- درصد دانه های سالم برنج شفق ۴۶٫۵۱% است و درصد خرده برنج ۲۱٫۲۹% است. بالاترین درصد برنج سالم برای برنج دشت با ۵۵% است و کمترین درصد خرده برنج برای برنج خزر با ۱۰% است.
- درجه حرارت ژلاتینه شدن شفق حدود ۳ درجه است که در مقایسه با سایر ارقام کمترین درجه حرارت می باشد. بهترین درجه حرارت ژلاتینه شدن برنج حدود ۳ تا ۵ درجه سانتی گراد است.
- درصد آمیلوز این برنج ۲۱% است. بهترین درصد آمیلوز ۲۰ تا ۲۵ درصد که برای ارقام طارم است.
- غلظت یا قوام ژل برنج شفق ۹۲ است و در مقایسه با سایر ارقام بیشترین مقدار را دارد.
خصوصیات ظاهری گیاه و دانه برنج شفق:
- ارتفاع بوته به حدود ۱۱۰ سانتی متر می رسد.
- رنگ شلتوک زرد روشن است.
- طول خوشه این برنج تقریبا ۲۸ سانتی متر است.
- طول دانه قبل از پخت حدود ۷٫۵ میلی متر است که بعد از پخت طول دانه به ۱۰ میلی متر می رسد. به همین دلیل برنج شفق دانه بلند است.
مقایسه برنج شفق با سایر ارقام برنج:
- مقایسه عملکرد شفق با ارقام دشت و نعمت نشان دهنده بیشترین عملکرد با تولید ۷۶۳۵ کیلو برنج در یک هکتار بود.
- درصد شدت آلودگی به بیماری بلاست و سوختگی غلاف شفق در مقایسه با ارقام فجر، ساحل و نعمت کمتر است.
- شفق از نظر درصد تبدیل، کیفیت پخت، مقدار آمیلوز، درجه حرارت ژلاتینه شدن، غلظت ژل و شکل ظاهری دانه در مقایسه با ارقام خزر، نعمت و دشت بسیار مطلوب تر است.
- شفق نسبت به ارقام نعمت، ندا و سپیدرود دارای کیفیت بالاتر و زودرس تر است.
پخت برنج شفق:
پخت برنج شفق همانند برنج های معمولی است و برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله پخت برنج را بخوانید.
نکاتی در مورد کاشت برنج شفق:
برخی از توصیه کارشناسان کشاورزی برای بهترین روش کاشت و تولید بیشتر این برنج عبارتند از:
ضدعفونی بذرها:
برای مبارزه با بیماری ها از جمله قارچ ها، باید بذرها را با سموم قارچ کش ضدعفونی کرد.
به این منظور برای کنترل بیماری هایی مانند پوسیدگی طوقه و یا بیماری لکه قهوه ای می توان از سموم تیوفانات متیل تیرام و یا ویتاواکس استفاده کرد.
این سموم به صورت پودر هستند و باید آنها را در مقدار مشخصی در آب حل کرده و بذرها را به مدت ۱۸ تا ۲۴ ساعت در آن غوطه ور کنید.
زمان بندی کاشت برنج شفق:
بهترین زمان برای بذرپاشی در خزانه، ۱۰ تا ۲۰ فروردین ماه است.
مناسب ترین زمان برای نشاکاری ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت ماه است.
البته این زمان ها با توجه به آب و هوای شهرستان آمل گزارش شده است و بهتر است کشاورزان نواحی دیگر کشور برای اطلاع از بهترین زمان های بذرپاشی و نشاکاری با کارشناسان کشاورزی منطقه خود مشورت کنند.
کود:
میزان کود شیمیایی موردنیاز این برنج ۲۰۰ کیلو کود اوره، ۱۰۰ کیلو کود سوپر فسفات تریپل و ۱۰۰ کیلو کود سولفات پتاسیم است.
طریقه کوددهی:
- کودهای سولفات پتاسیم و سوپر فسفات تریپل به همراه ۵۰ کیلو کود اوره قبل از نشاکاری استفاده می شود.
- ۲۵ کیلو کود اوره بعد از نشاکاری
- ۲۵ کیلو کود اوره باقی مانده ۴۵ روز بعد از نشاکاری مصرف شود.
مبارزه با آفات و بیماری ها:
برای مبارزه با کرم ساقه خوار می توان به روش زیر عمل کرد:
- در نسل اول ۱۵ کیلو سم دیازینون ۱۰% در هر هکتار
- در نسل دوم ۳۰ کیلو سم دیازینون ۵% در هر هکتار
- البته بهترین روش مبارزه بیولوژیک و استفاده از حشرات مفید است.
برای مبارزه با کرم برگ خوار، در صورت مشاهده آثار خسارت روی برگ می توان از
- حشره کش سوین به مقدار ۳ کیلو در هر هکتار
- یا سم دیمکرون به مقدار ۱ تا ۱٫۵ لیتر در هر هکتار سم پاشی کرد.
برای مبارزه با بیماری سوختگی غلاف (شیت بلات) می توان از
- قارچ کش تیلت به نسبت یک لیتر در هر هکتار
- و یا رورال تی اس به نسبت یک کیلو در هر هکتار استفاده کرد.
آیا کاشت برنج شفق به صرفه است؟
از نظر کارشناسان با توجه به ویژگی های برنج شفق قیمت تضمینی آن با برنج فجر برابر است. از طرف دیگر محققان کشاورزی با مقایسه میزان تولید محصول برنج شفق با سایر ارقام برنج نتایج زیر را گزارش کرده اند:
- تولید محصول در مقایسه با برنج خزر یک تن بیشتر است.
- تولید محصول در مقایسه با برنج فجر حدود ۷۰۰ کیلو بیشتر است.
- تولید محصول در مقایسه با طارم حدودا ۱٫۵ تن بیشتر است.
با توجه به نتایج بالا می توان گفت برنج شفق در مقایسه با ارقام نعمت، خزر و فجر درآمد بیشتری دارد.
به همین دلیل برخی کارشناسان اعتقاد دارند که اگر به جای کاشت برنج های محلی، برنج شفق کاشته شود در تامین برنج کشور خودکفا خواهیم شد و همچنین کشاورز با تولید بیشتر و فروش بهتر برنج سود زیادتری به دست خواهد آورد.