بره موم (propolis) با نام چسب زنبور هم شناخته می شود.
این ماده از حدود ۳۰۰ سال پیش از میلاد مورد استفاده بشر بوده است و امروزه نیز در قالب مصارف خانگی , شخصی و درمانی ادامه دارد.
بره موم یکی از محصولات فرعی کندو است و به مواد رزینی اطلاق می شود که زنبورهای عسل از جوانه برگ ها، گل ها، ترک های موجود در پوست منابع گیاهی (صنوبر، بلوط، کاج، توس، اقاقیا، اوکالیپتوس) جمع آوری می کنند, سپس می جوند و با آنزیمهای بزاقی خود و موم مخلوط می کنند.
کاربرد بره موم برای زنبورها:
- پوشش منافذ موجود در کندو
- صافی دیواره داخلی کندو
- ضدعفونی کندو
جمع آوری بره مو:
این ماده توسط زنبوردار به یکی از دو روش زیر استخراج می شود:
الف. خراش کندو عسل:
- زنبوردار کندو را خراش می دهد.
- بره موم تراشیده شده را در حجم زیادی آب قرار می دهد. (چرا که ممکن است مواد زائدی چون تکه چوب و موم داشته باشد)
- بره موم از مواد زائد جدا شده و به عمق آب می رود. موم و سایر مواد اضافی در سطح آب شناور می مانند.
- پس از تخلیه آب، بره موم را خشک کرده و آماده به کارگیری در راستای اهداف مختلف می کند.
ب. تله بره موم:
- یک صفحه پر از شکاف را در کندو قرار می دهند (چون زنبورها به طور ذاتی تمایل دارند تمام شکافهای موجود در کندو را با بره موم پر کنند)
- پس از پر شدن شکافها آنرا از کندو خارج می کنند.
- صفحه را به محیط سرد منتقل کرده تا بره موم به حالت جامد درآید.
- حالا آن به راحتی از شکافها خارج می شود.
بره مومی که از طریق یکی از دو روش ذکرشده حاصل می شود به رسیدگی دیگری نیاز ندارد مگر اینکه تولیدکننده قصد تبدیلش به پودر یا کنسانتره یا سایر اشکال قابل مصرف را داشته باشد؛ پس می توان آن را میل کرد و یا به طور موضعی به مصرف رساند.
ترکیبات موجود در بره موم:
ترکیب دقیق بره موم براساس نوع منبع گیاهی آن، سن و منطقه جغرافیایی متغیر است.
گفته می شود این ماده دارای بیش از ۳۰۰ ترکیب موثر( فلاونوئیدها، هیدروکوئینونها،کافئیک اسید، استرها، آمینواسیدها، قند، عناصر معدنی مثل منیزیم، وانادیم، کلسیم، روی، آهن و..) است که خواصش از آنها منشأ می گیرد.
به طورکلی گفته می شود شامل:
- ۵۰ درصد رزین
- ۳۰ درصد موم
- ۱۰ درصد روغن های گیاهی معطر
- ۵ درصد گرده
- ۵ درصد سایر مواد آلی
خواص ضدعفونی بره موم:
موجودات بیماریزا ( پاتوژن ها ) همواره در کمین انسان و جانوران هستند.
بره موم در کندوی زنبورعسل از طریق خاصیت ضد عفونی کنندگی بر علیه باکتریها و قارچها و لاروها از زنبورعسل و محصولات کندو محافظت می کند.
بره موم به علت فعالیت بالای ضد میکروبی به پنیسیلین طبیعی مشهور است.
۱٫ اثر ضد باکتری:
این اثر به دلیل وجود ترکیباتی به نام فلاونوئید، کافئیک اسید، بنزوئیک اسید و سینامیک اسید در آن است.
به عنوان مثال باکتری استافیلوکوکوس اورئوس که عامل مسمومیت غذایی، ذات الریه، اندوکاردیت و عفونت بیمارستانی است و در مقابل انواع آنتی بیوتیک مقاوم می باشد.
تحقیقات دانشمندان نشان می دهد که تجویز ترکیبی عصاره بره موم با آنتی بیوتیک سیپروفلوکساسین اثر کشندگی شگفت انگیزی بر روی این عفونت دارد.
۲٫ فعالیت ضد قارچی:
این ماده خاصیت ضد قارچی دارد.
مثلا تحقیقات سال های اخیر نشان می دهند که عصاره بره موم با عملکرد ضدقارچی بالایی که دارد می تواند عفونت قارچی کاندیدایی را مهار کند.
عفونت قارچی کاندیدایی رایج ترین عفونت مخمری است که در دهان، روده، واژن شایع بوده و می تواند بر روی پوست و سطوح مخاطی بدن اثر بگذارد.
۳٫ عملکرد ضد ویروسی:
محققان دریافتند ضایعات آن دسته از بیمارانی که از پماد حاوی عصاره بره موم استفاده می کنند نسبت به سایرین سریع تر بهبود می یابند.
همچنین در بسیاری از داروهای تبخال نیز از عصاره بره موم استفاده می شود.
۴٫ عملکرد ضد انگلی:
خاصیت مهارکنندگی برموم بر روی انگل های تریکوموناس واژینالیس، توکسوپلاسما گوندی، ژیاردیا لامبلیا به اثبات رسیده است.
خواص بره موم برای پوست:
- تغذیه پوست: بره موم برای افرادی که پوست حساسی دارند بسیار سودمند است. این ماده برخلاف بسیاری از کرمها و لوسیونهای مخصوص پوست به جای سلب سد پوستی و لایه برداری به تغذیه پوست و درمان آن می پردازد.
- درمان التهاب پوست: التهاب پوست می تواند به دلیل سرما، حساسیت به مواد خوراکی و استرس رخ بدهد. یکی از رایج ترین علائم التهاب پوست بروز سرخی آنست.بره موم از طریق رطوبت رسانی به پوست این مشکل را حل می کند، همچنین این ماده از ظهور رنگیزه های پوستی، آکنه، پوسته دهی، زخم، جای زخم که از پیامدهای خشکی ناشی از التهاب است پیشگیری می کند.
- درمان جوشهای پوستی( آکنه): دارای خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی است. همچنین از طریق هدف قرار دهی باکتریهای مولد آکنه به درمان آن می پردازد.
- بهبود زخم های پوستی: با تحریک تولید کلاژن به بهبود زخم های پوستی و جای زخم کمک می کند.
- درمان سوختگی
- درمان نورودرماتیت (اگزمای عصبی)
- بهبود بیماریهای پوستی زخم پا ، مورفه آ و پسوریازیس
خواص بره موم برای دندان:
- درمان عفونت لثه و عفونت لبها (شیلیت ) در قالب خمیردندان و دهان شویه
- ممانعت از پوسیدگی دندان: از طریق کاستن پروتئین تشکیل دهنده پلاک دندان
- بی حس کنندگی: ادعا می شود که می تواند با قدرتی معادل پنج برابر کوکائین در زمینه دندانپزشکی به کار رود.
سایر خواص بره موم:
- حفاظت از کبد در برابر اثرات سوء داروها
- کاهش اثرات روماتیسم
- درمان رگ به رگ شدگی
- بازسازی بافت استخوان
- فعالیت آنتی هیستامینی: از طریق کاهش آزادسازی هیستامین در بدن به درمان حساسیت های مختلف می پردازد.
- پیشگیری از سرماخوردگی و درمان از طریق کاهش دوره بیماری
- درمان ناباروری ناشی از اندومتریوزیس : محققان دریافتند که مصرف شش ماهه بره موم به صورت دو مرتبه در روز و به مقدار ۵۰۰ میلی گرم سبب بارداری ۶۰ درصد از زنان می شود.
- یک آنتی اکسیدان موثر: می تواند مواد مضر و مخربی به نام رادیکال های آزاد را خنثی نماید و از بروز بیماریهای ناشی از آنها جلوگیری می کند. بیماری هایی مانند: آلزایمر، سرطان، بیماریهای قلبی، پارکینسون، آرتریت، افتادگی پوست، لکه های تیره پوستی و پیری زودرس پوست و …
- افزایش طول مدت نگهداری محصولات گوشتی
خواص بره موم در درمان سرطان:
سرطان یک بیماری چند عاملی است و عوامل مختلفی از زمینه های ارثی تا آلودگیهای محیطی می توانند در بروز آن موثر باشند.
قدرت یک روش درمانی در نابودی سلولهای سرطانی بیانگر میزان موفقیت آن روش درمانی در زمینه سرطان است.
بیش از ۳۰۰ مقاله و پژوهش علمی در مورد اثر درمانی بره موم بر روی سرطان منتشر شده است.
آپوپتوز یا مرگ برنامه ریزی شده فرایندی است که در طی آن سلول سرطانی در مسیر مرگ خود قدم برمی ددارد.
بره موم نیز دارای توانایی القای آپوپتوز می باشد و این توانایی به ترکیبات و غلظت عصاره آن بستگی دارد.
اما این ترکیبات چگونه و از چه طریقی سرطان را مهار می کنند؟!
اثرات بره موم به عنوان داروی مکمل و جایگزین بر روی بسیاری از سرطانها به اثبات رسیده است از جمله:
- سرطان سر و گردن
- سرطان مغز
- سرطان نخاع
- سرطان خون
- سرطان پوست
- سرطان پستان
- سرطان لوزالمعده
- سرطان کبد
- سرطان روده بزرگ
- سرطان پروستات
- سرطان کلیه
- سرطان مثانه
تعدیل عوارض جانبی زیان بار شیمی درمانی و هزینه کمتر آن نسبت به سایر روشهای درمانی مزیت های مصرف بره موم در مبارزه با سرطان است.
فعالیت ضدتوموری بره موم هم به طور منفرد و هم در استفاده ترکیبی با سایر داروها مورد بررسی قرار گرفته و تاثیر بالای آن در صورت مصرف ترکیبی با داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی آشکار شده است.
ویژگی های بره موم اصل:
- ماهیت چربی دوست
- سخت و شکننده
- در دمای بالا (۲۵-۴۵) نرم، چسبنده و منعطف می شود.
- بوی شاخص و معطری دارد.
- از نظر رنگ بر اساس منبع گیاهی از زرد و سبز تا قرمز و قهوه ای تیره متغیر است اما در مواردی هم شفاف گزارش شده است.
- پس از فریز شدن سخت و شکننده می شود و این حالت با افزایش دما تغییر نمی کند تا اینکه به ۴۵ درجه برسد.
- در بازه دمایی ۶۰-۷۰ درجه ذوب می شود البته در مواردی هم نقطه ذوب ۱۰۰ درجه گزارش شده است.
طریقه مصرف بره موم:
این ماده طور مستقیم قابل استفاده است و در بین بسیاری از مردم مصرف روزانه یک قاشق چایخوری مرسوم است.
بره موم علاوه بر شکل اولیه در حالات مختلفی در دسترس و قابل استفاده می باشد از قبیل:
- عصاره
- کپسول
- قرص
- پودر
- اسپری
- پماد
- کرم
- خمیردندان
- دهان شویه
برای مقابله با مشکلات داخلی از انواع قرص، عصاره مایع، کپسول و یا پودر استفاده می شود.
به عنوان مثال برای درمان گلودرد ناشی از سرماخوردگی می توان از عصاره مایع یا فرم اسپری استفاده کرد، همچنین برای درمان مشکلات سطحی و خارجی از فرم کرم، لوسیون و پماد آن استفاده می شود.
عوارض بره موم:
همانند هرگونه ترکیب دیگری که با مقاصد دارویی مصرف می شود ابتدا باید از توصیه های پزشکی بهره مند گردید.
- افرادی که به محصولات زنبورعسل (از جمله عسل، گرده، ژل رویال، موم و .. ) حساسیت دارند نباید از آن استفاده کنند.
- افرادی که داروی رقیق کننده خون مصرف می کنند یا از اختلالات خونریزی رنج می برند مصرف آن توصیه نمی شود چرا که این ماده دارای خاصیت ضد انعقاد خون است.
- به افرادی که از آسم رنج می برند بدون مشورت پزشک مصرف نکنند.
- بطور کلی در هر محصول طبیعی احتمال آلودگی محیطی وجود داردپس از کیفیت تهیه آن اطمینان حاصل کنید.
منابع: draxe و gachildrens و researchgate