روغن از مواد غذایی اصلی در پخت و پز است که نه تنها در طعم و ظاهر غذا موثر است بلکه نقش مهمی در سلامت عمومی خانواده ایفا می کند.
همان قدر که چربی های مفید برای بدن و عملکرد آن ضروری اند، چربی های مضر می توانند ریسک ابتلا به بیماری ها را افزایش دهند.
بنابراین بسیار مهم است که چه نوع روغنی را برای پخت و پز و مصارف خوراکی انتخاب می کنید.
روغن سبوس برنج بعد از روغن خردل و روغن گی(کره آب شده)، از سالم ترین روغن های گیاهی است.
این روغن در کشورهای آسیایی، مثل چین، ژاپن و هند جهت پخت و پر بسیار رایج می باشد.
با بیوهتل همراه شوید تا هر آنچه که باید درباره روغن سبوس برنج بدانید را به شما بگوییم.
سبوس برنج همان پوسته برنج قهوه ای و یا لایه دوم (زیر لایه سخت شلتوک) برنج فرآوری نشده است که ۲۰ درصد از ترکیبات آن را روغن تشکیل می دهد.
این روغن را استخراج و تصفیه کرده و با نام روغن سبوس برنج در بازار عرضه می کنند.
انواع چربی و کالری روغن سبوس برنج:
یک قاشق غذاخوری روغن سبوس برنج ۱۲۰ کالری و ۱۴ گرم چربی دارد.
روغن سبوس برنج دارای ۳ نوع چربی است که هر سه جزو چربی های ضروری و مفید برای سلامتی هستند.
۱٫ چربی غیر اشباع مونو:
این نوع چربی در زیتون، روغن کانولا و آووکادو و آجیل های درختی وجود داد.
مطالعات نشان داده اند افرادی که از مواد غذایی حاوی این چربی بیشتر استفاده کرده اند ۱۲ درصد کمتر به سکته قلبی دچار شدند.
در ۱ قاشق از روغن سبوس برنج ۷ گرم از این چربی وجود دارد.
۲٫ چربی غیر اشباع پلی:
از چربی های غیر اشباع مونو نیز مفید ترند و خطر ابتلا به بیماری های قلبی را تا ۱۶ درصد کاهش می دهند.
انجمن قلب آمریکا اعلام کرده است که هر شخص نیاز دارد روزانه ۸-۱۰ گرم از این نوع چربی را از رژیم غذایی اش دریافت کند .
چربی غیر اشباع پلی عمدتا در ماهی، سویا و ذرت یافت می شوند. امگا۳ معروف ترین نوع این چربی است.
در یک قاشق از روغن سبوس برنج ۵ گرم از این چربی وجود دارد.
۳٫ چربی اشباع با زنجیره زوج:
این نوع چربی معمولا در گوشت گاو، پنیر و پالم یافت می شود و مقادیر زیاد آن (بیش از ۱۰ درصد از کالری دریافتی روزانه) برای سلامتی مضر است.
یک قاشق از روغن سبوس حاوی ۳ گرم از این چربی است.
ترکیبات روغن سبوس برنج(اسیدچرب):
- اولئیک اسید: ۳۵ تا ۵۰%
- لینولئیک اسید(امگا-۶): ۲۹ تا ۴۵%
- استئاریک اسید: ۰٫۵ تا ۴%
- میرستیک اسید: ۱%
- لینولنیک اسید(امگا-۳): ۳%
- آراشیدونیک اسید: ۱٫۲%
- پالمیتیک اسید: ۱۲ تا ۲۲%
مزیت های روغن سبوس برنج:
چرا روغن سبوس در میان ژاپنی ها محبوب است؟
۱٫ روغن سبوس برنج نقطه دود بالایی دارد.
نقطه دود روغن سبوس برنج ۲۵۴ درجه سلیسوس است.
بنابراین در دماهای بالا، شکل و خواص آن تغییر نمی کند و برای پخت و پز و سرخ کردن موادغذایی با حرارت بسیار زیاد مناسب است.
همچنین مشخص شده که مواد غذایی در دمای خیلی بالا روغن کمتری جذب می کنند بنابراین می توانید با خیال راحت آن را در سرخ کن ریخته و سیب زمینی رژیمی بپزید!
۲٫ چربی روغن سبوس برنج کم است.
روغن سبوس برنج فاقد چربی های ترانس است.
هنگام خوردن آن در مقایسه با سایر روغن های گیاهی، چربی کمتری را بر روی زبان خود احساس می کنید.
این روغن بسیار سبک است و مواد غذایی که با آن می پزید تا ۲۰% چربی کمتری را جذب می کنند.
این بدین معنی است که علاوه بر حفظ سلامتی از نظر اقتصادی نیز مقرون به صزفه تر است.
۳٫ منبع غنی از ویتامین E است.
ویتامین E یک آنتی اکسیدان قدرتمند است و از ابتلا به انواع سرطان جلوگیری می کند. همچنین برای تقویت عملکرد سیستم ایمنی لازم است.
ویتامین E در تمام محصولات مراقبت از پوست و مو وجود دارد و منبع اصلی تغذیه و زیبایی پوست و موی شماست.
۴٫ به کاهش وزن کمک می کند.
روغن سبوس برنج مقادیر زیادی آنتی اکسیدان های طبیعی دارد که متابولیسم بدن را بالا برده و در کاهش وزن موثر است.
نسبت به سایر روغن ها کالری و چربی کمتری داشته و بیش از ۷۰ درصد از اسید چرب های موجود در آن برای بدن ضروری و مفید هستند.
بنابراین اگر در پرهیز غذایی به سر می برید، به راحتی می توانید این روغن را جایگزین روغن های مایع سرخ کردنی و پخت و پز کنید.
۵٫ طبع روغن سبوس برنج معتدل است.
روغن سبوس برنج در طب سنتی همانند خود سبوس برنج، دارای طبع متعادل است و برای هر دو دسته افراد گرم مزاج و سرد مزاج مناسب است.
خواص روغن سبوس برنج برای سلامتی:
۱٫ کاهش قند خون:
روغن سبوس برنج با از بین بردن مقاومت سلول های بدن به انسولین، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می دهد.
هورمون انسولین با انتقال قند به درون سلول ها، قند خون را کاهش می دهد اما در مواردی(دیابت نوع ۲) دیگر بدن به این هورمون پاسخ نمی دهد که به این امر مقاومت بدن به انسولین می گویند.
در یک مطالعه ۱۷ روزه بر روی موش ها مبتلا به دیابت نوع ۲ ، روغن سبوس برنج با افزایش سطح انسولین، قند خون را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
همچنین با خنثی کردن رادیکال های آزاد در سلول های موش مقاومت به انسولین را کاهش داد.
در مطالعه دیگری ۱۹ مرد سالم یک وعده غذایی حاوی ۳٫۷ گرم روغن سبوس برنج را مصرف کردند. صبح روز بعد، قند خون این افراد به میزان ۱۵% نسبت به کسانی که روغن سبوس را مصرف نکردند کاهش یافت.
۲٫ بهبود سلامت قلب:
دولت ژاپن روغن سبوس برنج را به عنوان یک ماده غذایی سالم و کاهش دهنده کلسترول خون تشخیص داده است.
این ماده موجب ارتقا سلامت قلب می شود.
مطالعات اولیه بر روی موش ها نشان داد که روغن سبوس برنج به طور قابل توجهی کلسترول بد(LDL) خون را کاهش می دهد درحالیکه کلسترول خوب(HDL) را تقویت می کند.
تحقیقات بر روی ۳۴۴ نفر از افرادی که روغن سبوس برنج مصرف می کنند، نشان داد که کلسترول بد آنها حدود ۷ میلی گرم در دسی لیتر کاهش می یابد.
دو قاشق غذاخوری(۳۰ میلی لیتر) روغن سبوس برنج منجربه کاهش قابل توجهی در LDL ، کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و کاهش وزن می شود.
۳٫ اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی:
روغن سبوس برنج حاوی ریز مغذی هایی مثل اوریزانول و توکوترینول است که خواص آنتی اکسیدانی دارند.
اوریزانول موجب سرکوب التهاب می شود. التهاب بر روی رگ های خونی و قلب اثر می گذارد و در صورت عدم درمان موجب آرتواسکلروز (رسوب چربی در دیواره رگ های خونی) و در نتیجه بیماری های قلبی می شود.
در تحقیقی که بر روی ۵۹ نفر از افراد مبتلا به چربی خون بالا انجام گرفت. مشاهده شد ظرفیت آنتی اکسیدانی بدن افرادی که روغن سبوس برنج مصرف کرده بودند به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
که این امر موجب کاهش خطر ابتلا به بیماری های التهابی می شود.
۴٫ ضد سرطان:
ترکیب مغذی توکوترینول موجود در روغن سبوس برنج خاصیت ضد سرطانی دارد.
مطالعه ای که بر روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شد، ثابت کردند که توکوترینول، رشد سلول های سرطانی را در برخی سرطان ها متوقف می کند.
دانشمندان اعلام کرده اند که اثرات ضد سرطانی روغن سبوس برنج زمانی بیشتر است که در کنار داروهای شیمی درمانی استفاده شود.
سرطان هایی که ثابت شده است این روغن بر آن ها موثر است شامل موارد زیر هستند:
- سرطان سینه
- سرطان ریه
- سرطان تخمدان
- سرطان کبد
- سرطان مغز
- سرطان لوزوالمعده
۵٫ تقویت سیستم ایمنی:
روغن سبوس برنج می تواند پاسخ سیستم ایمنی بدن شما را نسبت به باکتری ها، ویروس ها و دیگر عوامل بیماری زا بهبود دهد.
تحقیقات آزمایشگاهی بر روی موش ها، تاثیر مثبت اوریزانول موجود در روغن را بر روی بهبود عملکرد سیستم ایمنی موش ها نشان داده اند.
۶٫ بهبود سنگ کلیه:
روغن سبوس برنج موجب کاهش جذب کلسیم می شود.
بنابراین می تواند برای افرادی که سنگ کلیه کلسیمی دارند مفید باشد.
همچنین می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را در افراد مستعد کاهش دهد.
۷٫ ضد حسایت:
روغن سبوس برنج دارای خواص ضد آلرژی است.
بنابراین هنگام استفاده در پخت و پز و یا مصارف دیگر نه تنها آلرژی ایجاد نمی کند بلکه می تواند در بهبود علایم آلرژی در افراد موثر باشد.
از حسایت بیش از حد به مواد آلرژی زا نیز جلوگیری می کند.
۸٫ کاهش علایم یائسگی:
روغن سبوس برنج می تواند در کاهش علایم یائسگی تاثیرات مثبتی بگذارد.
در یک مطالعه بیش از ۹۰% از زنانی که این روغن را مصرف کردند از کاهش علایم یائسگی مثل گرگرفتی خبر دادند و متوجه شدند که اوریزانول موجود در سبوس برنج منجر به این خواص می شود.
خواص روغن سبوس برنج برای مو و پوست:
به دلیل آنکه سرشار از ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان ها است برای مراقبت از پوست و مو بسیار رایج است.
این روغن از سال های دور توسط ژاپنی ها استفاده می شود.
۵ فایده روغن سبوس برنج برای پوست و مو:
۱- مو را تغذیه می کند.
سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ و امگا۶ است که به تغذیه مو کمک می کند.
استفاده منظم از این روغن به مرور زمان تار موهای شما را ضخیم تر می کند.
طریقه استفاده روغن سبوس برنج برای تقویت مو:
- مقداری از روغن را در کف دست خود بریزید(همچنین می توانید آن را درون اسپری ریخته و بر روی کف سر خود اسپری کنید)
- به مدت ۱۰ دقیقه پوست سر خود را به ملایمت ماساژ دهید.این کار موجب تقویت فولیکول های مو و رشد بهتر و سریعتر موهایتان می شود.
- این روش را می توانید هر بار قبل از رفتن به حمام استفاده کنید.
برای آشنایی با انواع ماسک های سبوس برنج برای مو مقاله آن را در بیوهتل بخوانید.
۲- از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش محافظت می کند.
اشعه های مضر خورشید می تواند آسیب های بی رحمانه ای به پوست شما بزند.
روغن سبوس برنج را می توانید به عنوان یک ضد آفتاب طبیعی بر روی پوستتان استفاده کنید.
آنتی اکسیدان های فراوان موجود در آن پوست شما را از آسیب در امان نگه می دارد.
طریقه استفاده از روغن سبوس برنج به عنوان ضد آفتاب:
- دو قطره از روغن را بردارید.
- آن را بر روی همه ی بخش های پوست خود بمالید(می توانید به مناطقی از پوست گردن و یا دستتان هم که در معرض نور خورشید قرار می گیرد هم بمالید)
- به آرامی پوست صورت را ماساژ دهید تا روغن کاملا جذب پوست شود.
۳- پاک کننده طبیعی آرایش صورت است.
استفاده مداوم از لوازم آرایشی موجب آسیب پوست صورت می شود و آن را خشک و چروک می کند.
آنتی اکسیدان های طبیعی موجود در روغن سبوس برنج از این اتفاق جلوگیری می کنند و باعث می شوند پوست شما نرم و مرطوب باقی بماند.
ویتامین E موجود در آن به لایه های عمیق پوست نفوذ کرده و مانع از پیری زود رس و چروکیدگی پوست می شود.
۴- روند سفیدی مو را به تاخیر می اندازد.
ویتامین E و آنتی اکسیدان های موجود در این روغن با رساندن مواد مغذی به ریشه مو، از سفیدی زود رس موها جلوگیری می کند.
طریقه استفاده از روغن سبوس برنج برای جلوگیری از سفیدی مو:
- روغن را کمی گرم کنید.
- دو تا سه قطره از آن را در مقدار شامپوای که هر بار برای شست و شوی موهایتان مصرف می کنید مخلوط کنید.
- ترکیب تهیه شده را در حمام بر روی سر خود بمالید و کف سر را ماساژ دهید.
- هفته ای دوبار می توانید از این روش استفاده کنید.
۵- تیرگی و پف زیر چشم را از بین می برد.
با افزایش گردش خون در اطراف نواحی چشم، پف و تیرگی زیر چشم را از بین می برد.
مقادیر بالای استرول موجود در این روغن پوست اطراف چشم را روشن کرده و از تیرگی مجدد آن جلوگیری می کند.
طرز تهیه روغن سبوس برنج:
برای استخراج روغن از سبوس برنج روش های متعددی وجود دارد که بطور خلاصه به ذکر چند مورد می پردازیم.
۱- استخراج با کمک حلال ها:
روش استخراج:
- ابتدا با کمک غربال و یا جریان باد، مواد خارجی را از سبوس جدا کرده و آن را تمیز می کنند.این مرحله در راندمان روغن گیری تاثیر به سزایی دارد و در همه روش ها انجام می گیرد.
- از گرمادهی اهمی(جریان الکتریکی) برای ایجاد حرارت بالا در سبوس استفاده می کنند و به کمک حلال روغن را استخراج می کنند.
- دمای مورد استفاده بین ۴۰-۹۰ درجه سانتی گراد است.
- هگزان متداول ترین و بهینه ترین حلال برای استخراج روغن است با اینحال سایر حلال ها مثل اتانل، ایزوپروپانول هم استفاده می کنند.
- در مرحله تصفیه روغن استخراج شده صاف می شود و سپس حلال آن به وسیله دستگاه تبخیر در خلاء حذف می گردد.
مزایای استخراج با حلال ها:
- این روش نسبتا ارزان است.
- نوع حلال مورد استفاده، نسبت حلال به پودر سبوس برنج و میزان دما قابل تغییر بوده و در مقدار روغن استخراج شده نهایی موثر است .
- حدود ۹۲% از روغن موجود در سبوس برنج با این روش (در صورت استفاده از هگزان) قابل استخراج است. بنابراین راندمان بالایی دارد.
معایب استخراج با حلال ها:
- به دلیل وجود حلال و حل شدن نا خالصی ها در آن، میزان ناخالصی روغن در این روش زیاد است.
- حرارت بالای مورد استفاده در این روش برای روغن استخراج شده نهایی مطلوب نمی باشد.
۲- پرس مکانیکی یا پرس سرد:
روش استخراج:
- روغن گیری بوسیله فشرده سازی مداوم توسط دستگاه روغن گیری پرس سرد انجام می گیرد.
- فشار به طور تدریجی افزایش می یابد تا روغن از دانه های سبوس برنج جدا شود.
- روغن سبوس قطره قطره در یک محفظه جمع آوری می شود و کنجاله های باقی مانده از یک محفظه دیگر خارج می شوند.
- نهایت دمای مورد استفاده در این روش ۵۰ درجه سانتیگراد است.
مزایای پرس سرد:
- پرس سرد بهترین و سالم ترین روش استخراج روغن از دانه های گیاهی است.
- روغن حاصل دارای طعم و بوی مطبوع تری است.
- مقدار آنتی اکسیدان ها و ویتامین های طبیعی موجود در روغن تولید شده به روش پرس سرد بیشتر از سایر روش هاست.
- کم هزینه تر از روش استخراج با حلال است.
- روغن بدست آمده کاملا ارگانیک است و نیاز به تصفیه ندارد زیرا از هیچگونه ماده شیمیایی استفاده نمی شود.
معایب پرس سرد:
- با پرس سرد نهایتا می شود ۸۰-۸۵ % از روغن موجود را استخراج کرد که کمتر از روش استخراج با حلال و پرس گرم است.
- در این روش چون دانه ها پخته نمی شوند و روغن کشی به طور کامل صورت نمی گیرد کنجاله حاصل از آن هنوز ۶-۱۲ درصد روغن دارد.
۳- پرس گرم:
روش استخراج:
- ابتدا سبوس برنج را تا دماهای بالای ۱۱۰ درجه سانتی گراد حرارت می دهند تا کاملا نرم شود و استخراج با سهولت بیشتری انجام گیرد.
- سپس دانه های سبوس حرارت دیده وارد بخش دیگری از دستگاه می شوند که تحت پرس و فشار خیلی زیاد قرار گرفته و روغن آنها استخراج می شود.
- در این روش برای افزایش کارایی معمولا از حلال(هگزان) هم استفاده می کنند.
- روغن نهایی تصفیه می شود و ترکیبات شیمیایی(حلال و .. ) را از آن جدا می کنند.
مزایا پرس گرم:
چون از حرارت بالا و حلال ها باهم در این روش استفاده می کنند راندمان نهایی بالاست و تا ۹۹ درصد از روغن موجود استخراج می شود.
معایب پرس گرم:
- روغن استخراج شده حرارت بالایی دارد که این منجر می شود بسیاری از خواص خود را از دست بدهد.
- روغن گیری داغ موجب بسیاری از مشکلات گوارشی و سرطان ها در مصرف کنندگان می گردد.
- هزینه و استهلاک ماشین آلات صنعتی برای استخراج و تصفیه این روغن بسیار بالا است.
چگونه روغن سبوس برنج ارگانیک را تشخیص دهیم و تهیه کنیم؟
در حال حاضر بیشتر روغن های موجود در بازار به روش استخراج با حلال یا پرس گرم تهیه می شوند.
روش پرس سرد جدیدتر بوده و روغن بدست آمده با این روش طبیعی تر و مفید تر است.
- روغن های گیاهی موجود هستند که با روش پرس سرد استخراج شده اند که شما می توانید قبل از تهیه روغن از مراکز معتبر از روش استخراج آن مطلع شوید.
- اگر اطمینان به بازار برایتان سخت است شما می توانید به عطاری ها و یا مغازه های کوچک روغن گیری مراجعه کنید که در حضور خودتان روغن گیری به روش پرس سرد را با دستگاه های خانگی انجام می دهند.
- یک دستگاه روغن گیری خانگی را برای منزل تهیه کنید و از این پس روغن مصرفیتان را خودتان درست کنید.
مضرات روغن سبوس برنج:
زیاده روی در مصرف این روغن مانند سایر مواد غذایی ممکن است برای شما مشکلاتی ایجاد کند.
برخی از عوارض جانبی آن عبارتند از:
- نفخ شکم
- ناراحتی معده
- بهم خوردگی نظم قاعدگی
ملاحظات استفاده از روغن سبوس برنج:
- افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند نباید از آن استفاده کنند. چرا که سبوس کلسیم خون را کاهش می دهد و همانقدری که می تواند ماده مفیدی برای جلوگیری و بهبود سنگ کلیه باشد، برای افراد دارای پوکی استخوان مضر است.
- بیماران مبتلا به کم خونی شدید و زخم روده نیز باید در مصرف آن دقت نمایند.
- برای افرادی که مشکل در بلع و یا هضم غذا دارند انتخاب مناسبی نیست و ممکن است مشکلاتشان تشدید گردد.
- اگر باردار و یا شیرده هستید قبل از استفاده حتما با پزشک خود مشورت کنید.
منابع: healthline و brenntag و harvard و centrafoods و drweil